Po ponad roku od zapowiedzi przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego ws. zmian w konstytucji, prezydent przedstawił propozycje pytań.

Ideę każdego rozwijał pełnomocnik prezydenta ds. referendum, minister Paweł Mucha. Jednak prezydent osobiście zabrał głos w sprawie dwóch pytań: dotyczącego członkostwa Polski w Unii Europejskiej i ochrony pracy.

W przypadku obecności Polski we wspólnocie Andrzej Duda proponuje pytanie, na które twierdząca odpowiedź wzmocni gwarancję członkostwa naszego kraju w unii: „Skutkiem tego pytania byłoby to, że jeżeli nasza obecność w Unii Europejskiej byłaby wpisana do konstytucji, to wystąpienie z Unii Europejskiej wymagałoby zmiany konstytucji. Pozytywna odpowiedź na to pytanie w istocie wzmacnia polską obecność w Unii Europejskiej”.

Drugie pytanie, któremu prezydent poświęcił szczególną uwagę dotyczyło ochrony pracy i jest związane z postulatami „Solidarności”: „Bardzo mocno zwracali na to uwagę przedstawiciele Solidarności, że właśnie jest taki brak, że w kontekście społecznej gospodarki rynkowej mówimy o równości gospodarczej, o wolnym rynku, natomiast nie mówi się expressis verbis o niezwykle ważnym, fundamentalnym czynniku, jakim jest praca, więc uważam, że to jest istotna uwaga i trzeba ją uwzględniać”.

Andrzej Duda chce, by Polacy wypowiedzieli się także w sprawie ochrony prawa do emerytury dla kobiet od 60 r.ż., a dla mężczyzn od 65 oraz o ewentualne wpisanie do ustawy zasadniczej ochrony ojcostwa i rolnictwa.

W przedstawionych pytaniach znajdują się takie, które prezydent i jego ministrowie sugerowali już wcześniej i które – jak deklarują – są spełnieniem postulatów, zgłaszanych w trakcie konsultacji społecznych.

Spośród 16 pytań (pierwsze składa się z dwóch elementów) Kancelaria Prezydenta wybierze ostatecznych 10, które znajdą się we wniosku, przesłanym do Senatu. 

Propozycje pytań referendalnych:

1. Czy jest Pani/Pan za uchwaleniem

a) nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej?

b) zmian w obowiązującej Konstytucji RP?

„Czytelna kwestia otwierająca co do potrzeby zmiany w kontekście nowej konstytucji lub nowelizacji konstytucji z 1997 roku”

2. Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem do Konstytucji RP obowiązku przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego, zatwierdzającego zmiany Konstytucji?

„Wskazuje, że dzisiaj nie mamy sytuacji obligatoryjnego referendum. To byłaby zmiana, która skutkowałaby, że w każdej sytuacji, kiedy dochodzi do zmiany konstytucji potrzebne jest referendum zatwierdzające”

3. Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem do Konstytucji RP obowiązku przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawach o istotnym znaczeniu dla Państwa i Narodu, jeśli z takim żądaniem wystąpi co najmniej 1.000.000 obywateli?

„Oba pytania, drugie i trzecie, odnoszą się do pozycji, która jest dzisiaj w preambule i w artykule 4, że władza zwierzchnia należy do narodu. Skoro władza należy do narodu, a naród te władzę może wykonywać bezpośrednio w drodze referendum, chcielibyśmy rozważenia przez Polaków wzmocnienia instytucji referendum jako właśnie formy głosowania bezpośredniego w najistotniejszych sprawach” 

4. Czy jest Pani/Pan za odwołaniem się w preambule Konstytucji RP do ponadtysiącletniego chrześcijańskiego dziedzictwa Polski i Europy jako ważnego źródła naszej tradycji, kultury i narodowej tożsamości?

„Bardzo wyraźne pytanie, odnoszące się do sfery aksjologii, do kwestii ukorzenienia w pewnych wartościach norm konstytucyjnych”

5. Czy jest Pani/Pan za konstytucyjnym zagwarantowaniem szczególnego wsparcia dla rodziny, polegającego na wprowadzeniu zasady nienaruszalności praw nabytych (takich jak świadczenia „500+”)?

„Mówimy o konkretnej odpowiedzi na pytanie dotyczące wsparcia dla rodziny i w szczególności ze wskazaniem, że ta sytuacja nie może ulegać pogorszeniu, że nie mogą być to zmiany in minus, a takie świadczenia, jak świadczenie 500+ są stałym elementem systemu prawnego”

6. Czy jest Pani/Pan za zagwarantowaniem w Konstytucji RP szczególnej ochrony prawa do emerytury dla kobiet od 60 roku życia, a dla mężczyzn od 65 roku życia?

„Przywrócenie wieku emerytalnego było inicjatywą pana prezydenta. Kiedy prezydent zgłaszał tę inicjatywę, wskazywał także na to, że cieszyła się ona poparciem 80% Polaków. Tak samo jak 80% Polaków było przeciwnych zmianom, które były wprowadzane. Ta sprawa była kontrowersyjna i TK rozstrzygając, miał także 6 zdań odrębnych. Chcemy tu czytelnej, jednoznacznej odpowiedzi”

7. Czy jest Pani/Pan za konstytucyjnym zagwarantowaniem członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej?

„Wiemy, że Polska jest członkiem UE. Dzisiaj, na gruncie konstytucji z 1997 roku nie ma tam słowa „europejski”, sformułowania „Unia Europejska”. To jest pytanie do Polaków, dotyczące możliwości zagwarantowania przez odpowiedni przepis konstytucyjny członkostwa, czyli wzmocnienia tego, że taka jest nasza deklaracja, nasza decyzja. To jest pytanie, które rodzi konsekwencje w relacji prawo europejskie – prawo krajowe” – mówił minister Paweł Mucha.

„Skutkiem tego pytania byłoby to, że jeżeli nasza obecność w Unii Europejskiej byłaby wpisana do konstytucji, to wystąpienie z Unii Europejskiej wymagałoby zmiany konstytucji. Pozytywna odpowiedź na to pytanie w istocie wzmacnia polską obecność w Unii Europejskiej” – dodawał prezydent Andrzej Duda.

8. Czy jest Pani/Pan za zapisaniem w Konstytucji RP gwarancji suwerenności Polski w Unii Europejskiej oraz zasady wyższości Konstytucji nad prawem międzynarodowym i europejskim?

„Mamy świadomość regulacji artykułu 8, który stanowi, że najwyższym prawem RP jest konstytucja. Chcemy rozważyć uszczegółowienie tych kwestii. W wielu konstytucjach europejskich jest tak, że mamy te relacje prawo europejskiej – prawo krajowe bardziej szczegółowo uregulowane”

9. Czy jest Pani/Pan za konstytucyjnym zagwarantowaniem członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w NATO (Sojuszu Północnoatlantyckim)?

„Pamiętamy, konstytucja z 1997 roku została uchwalona zanim Polska wstąpiła do NATO, do UE. W ogóle nie odnosi się do tych materii. Dzisiaj, z perspektywy bezpieczeństwa, naszych interesów, jest to rzecz do rozważenia, czy taka zmiana miałaby nastąpić, co wzmocniłoby także moc decyzji o naszym udziale w Sojuszu Północnoatlantyckim”

10. Czy jest Pani/Pan za zagwarantowaniem w Konstytucji RP szczególnej ochrony polskiego rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego Polski?

„Wskazujemy, że dzisiaj poza regulacją jednego przepisu, który odnosi się do kwestii ustroju rolnego i wskazuje na gospodarstwa rodzinne, nie mamy w polskiej konstytucji ochrony polskiego rolnictwa. Po drugie, wskazujemy na bardzo ważny kontekst bezpieczeństwa żywnościowego. Wydaje się, że ta potrzeba łączy wszystkich mieszkających na wsi, którzy są producentami lub konsumentami polskiej żywności”

11. Czy jest Pani/Pan za wzmocnieniem w Konstytucji RP pozycji rodziny, z uwzględnieniem ochrony obok macierzyństwa także ojcostwa?

„Pojawiał się taki postulat wprost na spotkaniach. To pytanie i pytanie o wsparcie dla rodziny są komplementarne. Tutaj mówimy o wzmocnieniu pozycji rodziny. Dzisiaj mamy w konstytucji pojęcia „rodzicielstwo” i „macierzyństwo”. Chcielibyśmy, żeby wprost wybrzmiało uwzględnienie ochrony, obok macierzyństwa, także ojcostwa”

12. Czy jest Pani/Pan za konstytucyjną ochroną pracy, jako fundamentu społecznej gospodarki rynkowej?

„Chcielibyśmy, żeby w ramach tej dyskusji, która toczy się obecnie na bazie artykułu 20, kiedy mówimy o modelu społecznej gospodarki rynkowej, bardzo wyraźnie zaznaczył, że praca, która jest wartością, która także jest chroniona i w tym kontekście jako jeden z elementów i filarów powinna być rozpatrywana” – mówił minister Paweł Mucha.

„Bardzo mocno zwracali na to uwagę przedstawiciele Solidarności, że właśnie jest taki brak, że w kontekście społecznej gospodarki rynkowej mówimy o równości gospodarczej, o wolnym rynku, natomiast nie mówi się expressis verbis o niezwykle ważnym, fundamentalnym czynniku, jakim jest praca, więc uważam, że to jest istotna uwaga i trzeba ją uwzględniać” – dodawał prezydent Andrzej Duda.

13. Czy jest Pani/Pan za wzmocnieniem kompetencji wybieranego przez Naród Prezydenta w sferze polityki zagranicznej i zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej?

„To także pokłosie głosów, które w trakcie tej debaty się pojawiały, ale także wskazanie na odwzorowanie niezwykle mocnego mandatu, który ma w naszym systemie prezydent jako wybierany w wyborach powszechnych. Tak, aby odwzorowanie tego mandatu było także związane z odpowiednim określeniem kompetencji”

14. Czy jest Pani/Pan za przyznaniem w Konstytucji RP gwarancji szczególnej opieki zdrowotnej kobietom ciężarnym, dzieciom, osobom niepełnosprawnym i w podeszłym wieku?

„Wskazujemy, że na pierwszy rzut oka to pytanie może wydawać się bardzo podobne do treści artykułu 68 ust. 3, w którym mówimy o pewnym kierunku dążenia władz publicznych. To miałoby być podniesienie ochrony w przypadku tych 4 grup na wyższy pułap poprzez gwarancję szczególnej opieki zdrowotnej”

15. Czy jest Pani/Pan za zagwarantowaniem w Konstytucji RP podziału jednostek samorządu terytorialnego na gminy, powiaty i województwa?

„Wiemy, że dzisiaj na gruncie regulacji konstytucyjnej mamy jednoznacznie określony samorząd na poziomie podstawowym – gmina jako jednostka zasadnicza podziału terytorialnego, natomiast konstytucja nie do określa szczebli wyższych, pozostawiając to dookreślenie poziomowi ustawowemu. Gdybyśmy się zdecydowali na taką zmianę, mielibyśmy petryfikację podział na gminy, powiaty i województwa”